Η Πύλος (ή Ναυαρίνο) είναι κωμόπολη του Νομού Μεσσηνίας, με 2.345 κατοίκους (Ελληνική απογραφή 2011) και έδρα του Δήμου Πύλου - Νέστορος. Βρίσκεται στο νοτιοδυτική άκρο της Πελοποννήσου, στις ακτές του Ιονίου.
Αποτελεί σημαντικό ναυτιλιακό κέντρο και τα τελευταία χρόνια γνωρίζει σημαντική τουριστική ανάπτυξη, εκμεταλλευόμενη την όμορφη ακτογραμμή της. Απο απόψεως ασφάλειας, λόγω της νήσου Σφακτηρίας (στενόμακρο νησί, που φράσσει τον όρμο του Ναυαρίνου και λειτουργεί ως φυσικός κυματοθραύστης, το λιμάνι της Πύλου θεωρείται ως ένα από τα πιο ασφαλή αγκυροβόλια στη Μεσόγειο
Αρχαία και μεσαιωνική περίοδος
Η Πύλος, αναφέρεται από τον Όμηρο ως το βασίλειο του Νέστορα το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε από τον μυθικό Πύλο και αρχικά ονομαζόταν Κορυφάσιο. Στηναρχαιότητα ήταν σχεδόν συνεχώς κάτω από την κυριαρχία της Σπάρτης. Στα βυζαντινά χρόνια, περί τον 6ο αιώνα, καταλήφθηκε από τους Αβάρους, τότε λεγόταν "Ζόγκλος",[1] απ΄ όπου και ονομάστηκε Αβαρίνος - από εκεί προήλθε, κατά μία άποψη, και η ονομασία Ναυαρίνο, εκ συνεκφοράς "νέο αβαρίνο",[εκκρεμεί παραπομπή] κατά την οποία και προσδιορίζονταν όλος ο κόλπος της Πυλου με τα πέριξ φρούρια, κατ΄ έναντι των νήσων Πρώτη και Σαπιέντζα από τα οποία και ισαπέχει. Κατά άλλη εκδοχή, το όνομα Ναυαρίνο είναι σλαβικής προέλευσης και σημαίνει "μέρος με σφεντάμια".[2][3]
Νεότερα χρόνια
Η σημερινή Πύλος οικοδομήθηκε γύρω από το κάστρο που έχτισαν οι Οθωμανοί, το 1573 μ.Χ. για τον έλεγχο της νότιας εισόδου, στον όρμο του Ναυαρίνου. Το κάστρο ονομάστηκεΝεόκαστρο σε αντιδιαστολή με το Παλαιόκαστρο, το παλαιότερο φρούριο που έλεγχε την βόρεια είσοδο του όρμου.[4] Νεόκαστρο (Νιόκαστρο) υπήρξε και το αρχικό όνομα του οικισμού. Το όνομα Πύλος αποδόθηκε στον σημερινό οικισμό μεταγενέστερα, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας. Οι κάτοικοι του Νεόκαστρου εξεγέρθηκαν το 1821 με αρχηγούς τους Γεωργάκη και Νικόλαο Οικονομίδη. Στις 25 Μαρτίου 1821 άρχισε η πολιορκία.Το 1825, ο Ιμπραήμ κατέλαβε την Πύλο και το Νεόκαστρο και το κράτησε μέχρι τη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Σε πλατεία της Πύλου υπάρχει μνημείο σε ανάμνηση της μεγάλης εκείνης νίκης.
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, αποδόθηκε στο Νεόκαστρο το όνομα Πύλος, με βασιλικό διάταγμα του 1833 (ΦΕΚ 12/6-4-1833)[ Η Πύλος ορίστηκε έδρα του Δήμου Πυλίων. Ο Δήμος Πυλίων σχηματίστηκε με το Β.Δ. της 9ης Απριλίου 1835 το οποίο δημοσιεύτηκε στην Ε.τ.Κ. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 782 κατοίκους με έδρα την Πύλο (Νεόκαστρον). Ο δημότης της Πύλου ονομάστηκε Πύλιος. Η Πύλος υπήρξε έδρα κοινότητας στο διάστημα 1912-1946 και έδρα του δήμου Πύλου στο διάστημα 1946-2010.]Από το 2011 αποτελεί έδρα του νέου Δήμου Πύλου - Νέστορος.
Αρχαιολογική έρευνα
Στην περιοχή της Πύλου έχουν ανακαλυφτεί αξιόλογοι αρχαιολογικοί θησαυροί. Αρχικά ήρθαν στο φως πέτρινοι τοίχοι, κομμάτια από τοιχογραφίες, δάπεδα, μυκηναϊκά αγγεία, πήλινες επιγραφές στον Επάνω Εγκλιανό. Οι πρώτες αυτές έρευνες έγιναν το 1912-26 απ' τον Καρλ Μπλέγκεν και τον Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη. Διακόπηκαν στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και ξανάρχισαν το 1952 από το Σπυρίδωνα Μαρινάτο. Στις 31 Δεκεμβρίου του 1957 ανακαλύφθηκε κυψελοειδής τάφος, ο επιλεγόμενος του Νηλέως, από τον πατέρα του Νέστορα, μυθικό βασιλιά της Πύλου. Επίσης ανακαλύφθηκε και πτέρυγα του ανακτόρου ηλικίας 3.000 ετών. Το 1962 βρέθηκε πλήθος ευρημάτων στην περιοχή Περιστέρια Πύλου. Οι προσπάθειες στην Πύλο συνεχίστηκαν και μέχρι το 1964, οπότε ήρθε στο φως ολόκληρο σχεδόν το Ανάκτορο του Νέστορα. Το ανάκτορο αυτό χρονολογικά τοποθετείται γύρω στα 1300 και 1200 π.Χ. και καταστράφηκε με την κάθοδο των Δωριέων (1100 π.Χ.) Το κεντρικό κτίριο (50 x 32 μ.) περιλάμβανε το μέγαρο του βασιλιά και το μέγαρο της βασίλισσας >ενώ υπάρχουν και άλλα κτίρια. Διάφοροι άλλοι βοηθητικοί χώροι, τάφοι και βωμός, ανακαλύφθηκαν στην περιοχή. Σήμερα γίνεται προσπάθεια για τον περιορισμό της εκβιομηχάνισης της Πύλου, με σκοπό να σωθούν οι αρχαιότητες